BOM là một thuật ngữ phổ biến trong lĩnh vực quản lý sản xuất và quản lý chuỗi cung ứng. Được sử dụng trong doanh nghiệp, BOM đóng vai trò quan trọng trong việc xác định và quản lý các thành phần và nguyên vật liệu cần thiết để sản xuất một sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể. Tuy nhiên, những người mới kinh doanh sẽ chưa thẻ hiểu rõ BOM là gì. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau nhé!
Tìm hiểu BOM là gì?
BOM là tên viết tắt của từ tiếng Anh “Bill of Material”, được hiểu là định mức nguyên vật liệu. Nó là tập hợp toàn bộ danh sách nguyên vật liệu, thiết bị lắp ráp, phụ tùng của các bộ phận với một số lượng nào đó để cung cấp cho dây chuyền sản xuất hoạt động hiệu quả.
Không chỉ có vậy, mỗi khi nhắc đến BOM thì người kinh doanh dùng nó để liên lạc với đối tác sản xuất hoặc có thể đưa ra con số cụ thể về khối lượng với một nhà máy. Một hóa đơn nguyên vật liệu như vậy sẽ được đi kèm với đơn hàng cụ thể.
BOM cũng được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau, tùy thuộc vào từng hoàn cảnh, ví dụ như: bom đặt hàng thiết kế, đặt hàng xây dựng, đặt hàng duy trì,… Tùy theo nhu cầu, mục đích kinh doanh mà việc sử dụng từng loại BOM cũng sẽ khác nhau.
Đặc điểm của BOM
BOM là một phương pháp để việc quản lý cũng như tính toán nguyên vật liệu trở nên hiệu quả hơn, Đặc điểm của hình thức này chính là:
- Có thể quản lý một cách khá chính xác về số lượng cũng như các loại nguyên phụ liệu cần thiết cho việc sản xuất một thành phẩm hoàn chỉnh.
- Việc dự trù cụ thể các nguyên vật liệu trở nên dễ dàng hơn thông qua việc tính toán các định mức của từng đơn hàng cụ thể.
- Thể hiện được sự chênh lệch giữa năng suất đề ra trong kế hoạch cũng như trên tình hình thực tế.
- Trở thành một ứng dụng mặc định trong việc quản lý các sản phẩm tồn kho thông qua việc liên kết với các tính năng phù hợp khác.
Vai trò và ý nghĩa của BOM trong các doanh nghiệp
Việc áp dụng bOM hiện nay không phải quá mới mẻ. Thế nhưng, liệu bạn đã biết ý nghĩa của phương thức này với các công ty, doanh nghiệp hiện nay ra sao chưa?
Những ý nghĩa của BOM với các công ty, doanh nghiệp có thể kể đến như:
- Giúp ích cho việc xây dựng kế hoạch mua nguyên vật liệu thô. Bởi là một bản kê khai chi tiết nên BOM giúp ích rất lớn với việc tính toán và dự trù một cách khá sát với thực tế về số lượng các nguyên vật liệu thô cần thiết.
- Thực hiện việc ước tính, dự trù kinh phí. Với việc xác định được số lượng thì việc tính toán, dự trù kinh phí của các nguyên vật liệu liên quan đó là điều có thể dễ dàng thực hiện được. Qua đó, công ty, doanh nghiệp có thể tính toán được chi phí cần thiết mà mình cần bỏ ra để có thể tạo được các sản phẩm cuối cùng.
- Giúp cho việc kiểm soát hàng tồn kho dễ dàng hơn. Với việc cập nhật đầy đủ các loại nguyên vật liệu trong một đơn hàng sản xuất nên BOM có ý nghĩa rất lớn trong việc quản lý hàng tồn kho. Qua bản danh sách này, nhân viên quản lý có thể nắm bắt được chính xác số lượng những nguyên vật liệu được sử dụng, và những nguyên vật liệu nào không được dùng đến.
- Giúp cho việc theo dõi cũng như lập kế hoạch về các nguyên vật liệu cần thiết. Các nguyên vật liệu được thể hiện trong từng bản danh sách một sẽ là những căn cứ số liệu khá chính xác để dựa vào đó có thể tính toán, lên kế hoạch chi tiết về việc sử dụng các loại nguyên vật liệu này với từng đơn hàng cụ thể. Qua đó, mỗi nguyên vật liệu được sử dụng đúng mục đích và đúng định mức cần thiết.
- Thực hiện việc duy trì các hồ sơ liên quan một cách chính xác. BOM đề cập một cách chi tiết từng đơn vị về số lượng, giá thành của từng nguyên vật liệu. Do vậy, việc quản lý các hồ sơ của mỗi sản phẩm liên quan cũng sẽ trở nên dễ dàng hơn bởi có BOM kèm theo đó. Nhờ vậy, việc quản lý cũng trở nên đơn giản hơn rất nhiều .
- Giúp cho việc đảm bảo nguồn cung cấp cũng như tiết kiệm hơn. Việc lên sẵn danh sách các nguyên, vật liệu cần thiết kèm theo là số lượng cụ thể giúp cho bạn có thể liên hệ được với nguồn cung ứng nguyên, vật liệu một cách nhanh nhất, chính xác nhất. Qua đó, đảm bảo được nguồn cung ứng có thể duy trì một cách ổn định, đồng thời không bị lãng phí bởi việc đặt mua quá nhiều nhưng lại không hề sử dụng tới dẫn đến việc nguyên liệu bị hỏng hay giảm chất lượng.
Trong quản lý sản xuất hiện nay có những loại BOM nào?
Các loại BOM cần được lưu ý và nắm bắt cẩn thận gồm có 3 loại. Cụ thể như sau:
mBOM (Manufacturing Bill of Materials)
mBOM được các doanh nghiệp sử dụng để hiển thị tất cả thông tin của tất cả các bộ phận và lắp ráp, để xây dựng một sản phẩm hoàn chỉnh. mBOM sử dụng các thông tin để xây dựng nên các mối quan hệ chi tiết hơn về các thành phần và các cầu nối liên quan với nhau. Ngoài ra mBOM còn nắm bắt tất cả thông tin của các bộ phận yêu cầu xử lý trước khi đưa vào lắp ráp.
mBOM phụ thuộc hoàn toàn vào độ chính xác đơn đặt hàng của các bộ phận trong quá trình sản xuất để đảm bảo cho bộ phận mua hàng luôn duy trì được lịch trình tối ưu để đặt hàng từ các bộ phận và thương lượng giá với bên cung cấp.
Đây là loại BOM phổ biến nhất trong các công ty sản xuất hiện nay với nguồn dữ liệu được tổng hợp từ nhiều hệ thống bao gồm lập kế hoạch nguồn lực doanh nghiệp ERP, lập kế hoạch tài nguyên vật liệu MRP, hệ thống thực thi sản xuất MES.
eBOM (Engineering Bill of Materials)
Khác với mBOM, eBOM thường tập trung vào các thành phần và vật liệu trong các thiết kế. eBOM phát triển trong giai đoạn thiết kế sản phẩm dựa vào các công cụ như: thiết kế hỗ trợ máy tính và tự động hóa thiết kế điện tử.
Một sản phẩm hoàn chỉnh có thể liên kết với nhiều eBOM. Các tài liệu eBOM sẽ thống kê các vật phẩm, bộ phận, thành phần, lắp ráp sản phẩm theo thiết kế của các nhóm kỹ thuật.
Production BOM
Production BOM còn gọi là BOM sản phẩm, BOM sản phẩm được xem như một nền tảng cho đơn đặt hàng sản xuất. Chúng sẽ liệt kê các thành phần và thành phần lắp ráp để tạo nên một sản phẩm hoàn chỉnh bao gồm giá cả, mô tả, số lượng, các đơn vị đo lường,…
Trong quá trình sản xuất các thành phần vật lý sẽ được chuyển đổi thành thành phẩm hoàn chỉnh. Các nguyên liệu thô sẽ được phân bố hợp lý cho các sản phẩm bởi hệ thống tự động của chúng. Các nhu cầu thành phần, chi phí, tính sẵn có của nguyên liệu sẽ được tự động thêm vào các đơn đặt hàng.
Single – Level BOM
Loại BOM này là BOM đơn cấp thường được sử dụng cho các sản phẩm có cấu trúc đơn giản không có các thành phần nhỏ. Ở đây có chứa tổng số các bộ phận được sử dụng trong quá trình làm thành sản phẩm và được liệt kê theo thứ tự số phần. Tài liệu này chỉ cho phép 1 cấp độ con trong các thành phần, lắp ráp, vật liệu.
Multi – Level BOM
Multi – Level BOM có xu hướng sử dụng cho các sản phẩm có cấu trúc phức tạp và có thành phần lắp ráp được chia thành nhiều cấp độ phụ. Loại BOM này cao cấp hơn Single – Level BOM. Tài liệu này bao gồm mỗi sản phẩm sẽ liên kết với vật phẩm gốc.
Cách sử dụng BOM một cách hiệu quả nhất
Đây sẽ là những điều mà bạn cần quan tâm đến BOM để có thể sử dụng và ứng dụng BOM một cách hiệu quả.
Đăng ký BOM
BOM chính là một bản danh sách gồm các nguyên vật liệu dùng để sản xuất ra một sản phẩm cụ thể nào đó.
Với trường hợp BOM có quá nhiều dữ liệu cần phải liệt kê, đăng ký và lưu trữ thì có thể thực hiện việc đăng ký một cách hàng loạt thông qua việc sử dụng tính năng tải các dữ liệu bằng excel.
Việc sao chép BOM có thể được thực hiện nếu như có sẵn một BOM tương tự. Bản sao chép đó có thể dùng để thực hiện việc đăng ký cho một đơn hàng mới.
Một thành phẩm có thể bao gồm nhiều loại BOM khác nhau. Tuy nhiên, nếu trường hợp tồn tại quá nhiều loại BOM khác nhau cần đăng ký thì có thể thực hiện việc quản lý các loại BOM đó thông qua phiên bản BOM.
Sử dụng BOM để tính định mức
Trong quá trình sản xuất bất kỳ một sản phẩm nào thì việc tính toán cụ thể từng loại nguyên vật liệu cũng như số lượng và giá tiền là diều rất cần thiết. Với BOM thì việc tính toán này sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều.
Phản ánh được thực tế về tình hình định mức đã được xem xét một cách cụ thể với việc đặt mua theo kế hoạch hay MRP.
Thực hiện việc phân tích các tiêu chuẩn
Trong quá trình tạo dựng đơn sản xuất thì việc áp dụng số lượng các nguyên vật liệu bị tiêu hao vào trong tình hình sản xuất thực tế là rất có khả năng. Điều này giúp cho các số liệu được đưa ra có thể sát hơn ở thực tế.
Việc xây dựng giá thành theo các định mức ở thực tế thì qua đó có thể tiến hành kiểm tra các sự chênh lệch dựa trên các tiêu chuẩn BOM tại tình hình giá thành thực tế cụ thể.
Sử dụng các bản báo cáo, bảng kê khai nhập, xuất nguyên liệu để tiến hành việc so sánh, đánh giá các chênh lệch về số lượng nguyên vật liệu đã sử dụng trong thực tế.
Thực hiện việc liên kết với các tính năng khác thông qua BOM
Trong trường hợp làm các kế hoạch về việc mua nguyên vật liệu dùng cho sản xuất thì việc tính toán một cách tự động các số liệu cần thiết của nguyên vật liệu đó cần phải lấy BOM là tiêu chuẩn cho việc tính toán, định lượng.
Thông qua BOM, việc nắm bắt một cách chính xác về tiến độ sản xuất, quy trình để sản xuất sản phẩm được dễ dàng hơn. Bởi BOM sẽ thể hiện được từng nguyên vật liệu cụ thể với từng giai đoạn sử dụng nó để tạo nên một thành phẩm cuối cùng.
Với các trường hợp xảy ra lỗi trong quá trình sản xuất thì việc sử dụng bản phân tích BOM sẽ giúp cho việc tái sử dụng các nguyên vật liệu được tiến hành một cách đảm bảo và chính xác hơn rất nhiều. Qua đó có thể giảm thiểu việc gây lãng phí các nguyên vật liệu khi xảy ra những sai sót đó.
Các phương pháp sử dụng BOM
Bản chất của BOM chính là việc thể hiện các thứ bậc thông qua việc các thành phẩm sẽ được thể hiện ở trên cùng. Thông thường nó sẽ bao gồm các phần như mã của sản phẩm, thông tin về bộ phận, thông tin về số lượng cần thiết, thông tin về chi phí tương ứng và các thông số kỹ thuật liên quan.
Hiện nay, đại diện cho BOM có thể nhắc đến 2 phương pháp chính sau:
Sử dụng hóa đơn nguyên, vật liệu có một cấp
Đây được biết đến là một bản danh sách đơn giản nhất và chỉ áp dụng với việc sản xuất 1 sản phẩm mà thôi. Với BOM dạng này thì những nguyên vật liệu sẽ được chia thành từng cụm cụ thể, mỗi cụm đại diện cho một bộ phận, quy trình nhất định. Dựa trên đó sẽ tính ra số lượng và chi phí tương ứng với mỗi cụm. tất nhiên là tất cả thông tin sẽ chỉ được hiển thị duy nhất 1 lần.
Đặc biệt, việc sử dụng phương pháp này sẽ không thể áp dụng với các sản phẩm có sự phức tạp hơn bởi nó không thể hiện được sự liên hệ giữa các bộ phận với nhau trong một sản phẩm. Với trường hợp sản phẩm bị lỗi thì sẽ rất khó để thông qua BOM cấp 1 tìm ra nguyên vật liệu cần thay thế.
Sử dụng bảng giá nguyên vật liệu đa cấp
Việc sử dụng phương pháp này sẽ đem đến nhiều tiện ích hơn bởi sự chi tiết và cụ thể mà bảng danh sách này cung cấp. Nó thể hiện được mối quan hệ giữa các nguyên vật liệu được sử dụng bên trong đó cũng như tổng số lượng các nguyên vật liệu cần thiết.
Với việc đóng vai trò là một bản kê khai tổng hợp toàn bộ quá trình, nguyên vật liệu dùng trong sản xuất để tạo nên sản phẩm cuối cùng nên BOM hiện được ứng dụng một cách rộng rãi trong các công ty, doanh nghiệp hiện nay.
Là một nền tảng của việc tạo dựng các kế hoạch sản xuất, BOM còn là một nguồn cung cấp thông tin một cách chi tiết cho các quy trình kinh doanh sản xuất khác với việc cung cấp các dữ liệu cơ bản. Ví dụ như việc lập các kế hoạch về nhân lực sản xuất hay giá thành của sản phẩm,…
Tổng kết
Trên đây là những thông tin khá cụ thể và chi tiết về BOM. Hy vọng rằng, qua bài viết này các bạn đã hiểu được BOM là gì cũng như ứng dụng của BOM trong kinh doanh hiện nay ra sao. Từ đó có thêm nguồn tri thức quan trọng để áp dụng vào trong công việc thực tế của mình.
