Tài chính không chỉ là một thuật ngữ mà còn là một lĩnh vực quan trọng và không thể thiếu trong hoạt động kinh tế của một quốc gia. Nó mang ý nghĩa sâu sắc và phức tạp, liên quan đến việc quản lý, sử dụng và tạo dựng các nguồn tài nguyên về tiền bạc và tài sản. Để hiểu rõ khái niệm tài chính là gì, chúng ta hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây nhé!
Khái niệm tài chính là gì?
Tài chính là phương thức tìm kiếm, phân phối, sử dụng nguồn tiền với mục đích đáp ứng nhu cầu của các chủ thể kinh tế – xã hội. Lĩnh vực này bao gồm các hoạt động như quản lý tiền gửi, vay nợ, đầu tư, quản lý ngân sách, thu chi, quản lý rủi ro,…
Tài chính là một chủ đề rất quan trọng để đảm bảo sự ổn định của nền kinh tế, hệ thống ngân hàng, thị trường tài chính, doanh nghiệp và cá nhân. Tài chính chủ yếu được chia thành ba phân khúc: Tài chính cá nhân, Tài chính doanh nghiệp và Tài chính công.
Bản chất của tài chính là gì?
Tài chính giúp thiết lập những mối quan hệ có liên quan mật thiết tới quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ trong doanh nghiệp. Những mối quan hệ kinh tế bao gồm:
Mối quan hệ giữa doanh nghiệp với ngân sách Nhà nước
Nhà nước đóng vai trò phân bổ, hỗ trợ vốn, góp vốn cổ phần cho các doanh nghiệp (Doanh nghiệp Nhà nước) theo nguyên tắc và một phương thức nhất định. Với mục đích tiến hành sản xuất kinh doanh, phân chia lợi nhuận.
Mối quan hệ tài chính này đồng thời cũng phản ánh mối quan hệ kinh tế, với hình thức giá trị phát sinh thông qua các khoản thuế mà doanh nghiệp phải nộp cho Nhà nước theo quy định.
Mối quan hệ giữa doanh nghiệp với thị trường tài chính
Mối quan hệ tài chính này thể hiện thông qua việc tài trợ nhu cầu vốn của doanh nghiệp. Với thị trường tiền tệ qua hệ thống ngân hàng, doanh nghiệp khi có nhu cầu vay vốn ngắn hạn trong quá trình xét duyệt nếu đủ điều kiện sẽ nhận được khoản vay từ phía ngân hàng, doanh nghiệp phải cam kết hoàn trả vốn vay, đồng thời nộp đủ tiền lãi khi đến hạn.
Với thị trường vốn, qua các hệ thống tổ chức tài chính trung gian khác, doanh nghiệp có thể tìm được các nguồn tài trợ khác nhằm đáp ứng được nhu cầu vốn dài hạn bằng cách phát hành chứng khoán. Trường hợp doanh nghiệp cần phải trả đầy đủ các khoản lãi cho những chủ thể tham gia đầu tư vào doanh nghiệp bằng một khoản tiền cố định, hoặc tùy vào tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.
Qua thị trường tài chính, doanh nghiệp nếu có khoản tiền nhàn rỗi cũng có thể đầu tư bằng cách gửi vào hệ thống ngân hàng, đầu tư chứng khoán, đầu tư vào quỹ mở,…
Mối quan hệ với các thị trường khác
Ngoài thị trường tài chính, tài chính còn thiết lập mối quan hệ giữa doanh nghiệp với các thị trường khác, chẳng hạn như hàng hóa, dịch vụ,…. Muốn đầu tư vào hoạt động sản xuất, kinh doanh để tối ưu hiệu quả, doanh nghiệp cần sử dụng vốn để mua sắm các trang thiết bị, vật tư, chi trả số lương xứng đáng cho người lao động, các khoản phí dịch vụ,…
Ngoài ra, thông qua việc khảo sát thị trường, doanh nghiệp cũng cần xác định nhu cầu, xu hướng thị trường về sản phẩm/ dịch vụ mà mình đang kinh doanh. Lấy đó làm cơ sở để hoạch định ngân sách đầu tư, xây dựng kế hoạch tiếp thị, phát triển, mở rộng hơn nữa. Điều này đảm bảo cho sản phẩm/ dịch vụ của doanh nghiệp đáp ứng được thị hiếu của khách hàng.
Mối quan hệ trong nội bộ doanh nghiệp
Mối quan hệ tài chính trong doanh nghiệp được thể hiện thông qua việc:
- Chi trả lương, tiền công cho nhân viên, người lao động, đưa ra các khoản tiền thưởng/ phạt phù hợp
- Thanh toán tài chính giữa các bộ phận/ phòng ban trong doanh nghiệp
- Phân phối lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp
- Tiến hành phân chia lợi tức cho cổ đông
- Hình thành các quỹ khác nhau của doanh nghiệp.
Lịch sử ra đời của tài chính
Tài chính xuất hiện từ khi nào? Những nguyên nhân dẫn đến sự xuất hiện của tài chính? Dưới đây là những lý do cơ bản dẫn đến sự ra đời của tài chính:
Do sự xuất hiện của sản xuất hàng hóa và tiền tệ
Khi xã hội có sự phân công về lao động, có sự chiếm hữu khác nhau về tư liệu sản xuất và sản phẩm lao động, nền sản xuất hàng hoá ra đời và tiền tệ xuất hiện. Các quỹ tiền tệ được tạo lập và được sử dụng bởi các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội hay cá nhân nhằm mục đích tiêu dùng và đầu tư phát triển kinh tế – xã hội. Các quan hệ kinh tế đó làm nảy sinh phạm trù tài chính.
Sự ra đời của nền sản xuất hàng hoá – tiền tệ làm xuất hiện các nguồn tài chính, đó là của cải xã hội được biểu hiện dưới hình thức giá trị. Sản xuất và trao đổi hàng hoá xuất hiện, theo đó tiền tệ đã xuất hiện như một đòi hỏi khách quan với tư cách là vật ngang giá chung trong quá trình trao đổi.
Trong điều kiện kinh tế hàng hoá – tiền tệ, hình thức tiền tệ đã được các chủ thể trong xã hội sử dụng vào việc phân phối sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân để tạo lập nên các quỹ tiền tệ riêng phục vụ cho những mục đích của mỗi chủ thể.
Do nhà nước ra đời
Cùng với quá trình phát triển của xã hội, khi Nhà nước ra đời đã thúc đẩy sự phát triển của hoạt động tài chính. Nhà nước với chức năng, quyền lực và để duy trì hoạt động của mình đã tạo lập quỹ ngân sách nhà nước thông qua quá trình phân phố tổng sản phẩm xã hội dưới hình thức giá trị, hình thành lĩnh vực tài chính nhà nước, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế hàng hoá, thúc đẩy và mở rộng phạm vi hoạt động của tài chính.
Hoạt động phân phối tài chính là khách quan nhưng chịu sự chi phối trực tiếp hoặc gián tiếp của nhà nước thông qua các chính sách được ban hành và áp dụng trong nền kinh tế (chính sách thuế, chính sách tiền tệ…) Bằng quyền lực chính trị và thông qua một hệ thống chính sách, chế độ, nhà nước đã tạo nên môi trường pháp lý cho sự hoạt động của tài chính; đồng thời nắm lấy việc đúc tiền, in tiền và lưu thông tiền tệ.
Vai trò của tài chính trong nền kinh tế
Tài chính đóng vai trò quan trọng và cần thiết để một cá nhân, doanh nghiệp, Nhà nước phát triển. Vai trò của tài chính phải kể đến như:
- Điều tiết một phần thu nhập của các chủ thể, giúp định hướng các hoạt động xã hội thông qua các chính sách về thuế
- Là phương thức để phân phối của cải trong xã hội phù hợp với xu hướng phát triển của một quốc gia. Bằng cách phân phối tài chính hợp lý, Nhà nước sẽ đảm bảo tái sản xuất xã hội cũng như thực hiện đầu tư phát triển kinh tế
- Thông qua báo cáo tài chính các doanh nghiệp để giám sát hoạt động của Nhà nước, đảm bảo phân phối nguồn tiền phù hợp và sử dụng có hiệu quả
- Duy trì ngân sách nhằm tài trợ cho các hoạt động một cách tiết kiệm chi phí
- Giúp dòng tiền không bị rơi vào vòng luẩn quẩn kiếm tiền, tiết kiệm tiền trong dài hạn
Để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế, quản lý xã hội, các quốc gia phải coi tài chính là công cụ ưu tiên hàng đầu.
Những chức năng cơ bản của tài chính
Chức năng huy động
Chức năng huy động thể hiện khả năng khai thác nguồn tiền với mục đích đáp ứng nhu cầu phát triển của nền kinh tế. Huy động vốn cần tuân theo cơ chế thị trường, quan hệ cung cầu cũng như giá trị của tiền tệ ở thời điểm đó. Ngoài ra, chức năng huy động cũng phụ thuộc vào môi trường kinh tế, khi nền kinh tế hưng thịnh, việc huy động vốn sẽ nhanh chóng hơn, khi kinh tế khủng hoảng, các chủ thể sẽ khá khó khăn để huy động nguồn vốn.
Để cụ thể hơn, có thể hiểu huy động vốn là khi bản thân muốn có nguồn tiền, thì mỗi người cần phải đi làm, hoặc đi vay, tín dụng,… Những hình thức này là biểu hiện đơn giản của chức năng huy động trong tài chính.
Chức năng phân phối
Chức năng phân phối là việc phân chia nguồn tiền cho những mục đích khác nhau, được thực hiện bởi các chủ thể bao gồm Nhà nước, doanh nghiệp, các hộ gia đình, cá nhân, tổ chức xã hội. Chức năng phân phối luôn gắn liền với sự hình thành, sử dụng các quỹ tiền nhất định, bao gồm phân phối lần đầu và phân phối lại.
- Phân phối lần đầu có nghĩa là phân phối được tiến hành trong lĩnh vực sản xuất. Nguồn tiền được phân phối thuần túy dưới dạng tiền lương cho nhân viên, doanh thu cho doanh nghiệp.
- Phân phối lại có nghĩa là tiếp tục phân phối khoản thu nhập từ phân phối lần đầu, với mục đích là đáp ứng nhu cầu của toàn xã hội. Nguồn tiền này được sử dụng để cho vay, đầu tư, tiết kiệm, nói chung là tạo ra giá trị cho nền kinh tế.
Chẳng hạn: Khi có một khoản tiền, mỗi người sẽ dùng chúng cho việc ăn uống, mua quần áo, trả tiền thuê nhà, điện nước,… Như vậy, khoản tiền đó đã được chia nhỏ ra cho những nhu cầu khác nhau, đây được xem là phân phối tài chính. Tương tự, trong các doanh nghiệp, tập đoàn lớn, việc phân phối tài chính cũng hoạt động như vậy nhưng với quy mô lớn hơn.
Chức năng giám sát
Chức năng giám sát sẽ kiểm tra sự luân chuyển của nguồn tiền, nhằm thực hiện các mục đích đã đề ra trước đó. Đây là công cụ khách quan nhằm kiểm soát quá trình phân bổ nguồn tiền của xã hội. Giám sát được thực hiện bằng cách phân tích chỉ tiêu tài chính tổng hợp của toàn bộ hoạt động. Chức năng giám sát mang tính toàn diện, tổng quan, thường xuyên và hiệu quả.
Chẳng hạn, khi nhận được tiền lương của một tháng, mỗi người sẽ phân bổ chúng sao cho hợp lý, không bị thâm hụt cho tới cuối tháng. Việc sử dụng tài chính để giám sát các hoạt động là rất quan trọng nhằm đảm bảo các hoạt động trong cuộc sống được diễn ra một cách hiệu quả.
Tìm hiểu hệ thống tài chính là gì?
Hệ thống tài chính là mạng lưới bao gồm các trung gian tài chính (như tổ chức cho vay, tín dụng, bảo hiểm,…) và thị trường tài chính (như cổ phiếu, chứng khoán, trái phiếu,…) diễn ra các giao dịch, trao đổi các công cụ tài chính như tiền gửi, cổ phiếu, thương phiếu,… liên quan đến hoạt động tài trợ tín dụng.
Các hoạt động của hệ thống tài chính diễn ra trên toàn cầu. Tóm lại, hệ thống tài chính bao gồm các dịch vụ, thể chế tài chính phức tạp và có mối liên quan mật thiết nhằm tạo ra những liên kết tối ưu, được diễn ra thường xuyên giữa những người có khoản tiền nhàn rỗi và người có nhu cầu vay vốn.
Hệ thống tài chính bao gồm những thành phần nào?
Hệ thống tài chính bài gồm các thành phần: Tài chính công, tài chính doanh nghiệp, tài chính cá nhân – hộ gia đình và tài chính quốc tế. Cụ thể như sau:
Tài chính công
Tài chính công tổng hợp tất cả các hoạt động thu chi được sử dụng bằng tiền của Nhà nước để thực thi. Nó phản ánh hệ thống quan hệ kinh tế phát triển trong việc tạo lập, sử dụng quỹ công. Thành phần này với mục đích thực hiện các chức năng của Nhà nước, đáp ứng nhu cầu, lợi ích và sự phát triển của xã hội.
Thị trường tài chính
Thị trường tài chính là một hệ thống các giao dịch tài chính. Là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi hàng hoá giá trị và các công cụ thanh toán tài chính, dựa vào nhu cầu của thị trường. Các nhà đầu tư và doanh nghiệp có thể mua bán các sản phẩm tài chính này để kiếm lợi nhuận hoặc quản lý rủi ro tài chính của họ.
Nhờ vào thị trường tài chính, các chủ thể kinh tế thu hút, huy động đầu tư lẫn nhau qua các sản phẩm tài chính. Chúng bao gồm chứng khoán, cổ phiếu hoặc hàng hoá có giá trị lớn. Nhiều dịch vụ tài chính thông qua các công cụ hỗ trợ có giá trị quy đổi tiền tệ cũng tham gia vào thị trường vốn và tiền tệ. Góp phần mở ra các cơ hội đầu tư, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn giúp doanh nghiệp ổn định thị trường kinh tế.
Tài chính doanh nghiệp
Tài chính doanh nghiệp là hệ thống phản ánh sự luân chuyển của các nguồn tài chính trong quá trình phân phối, tạo lập, sử dụng quỹ tiền nhằm phục vụ cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh trong doanh nghiệp.
Hiện nay có nhiều doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy tài chính như một công cụ hữu ích, nhằm gia tăng thu nhập, lợi nhuận. Khi sử dụng công cụ này, doanh nghiệp phải cân nhắc kỹ lưỡng, hiểu rõ về đòn bẩy tài chính, nhằm giúp ổn định tài chính doanh nghiệp.
Tài chính doanh nghiệp cần phải có báo cáo tài chính hoặc báo cáo tài chính hợp nhất, trong đó:
- Báo cáo tài chính giúp cung cấp thông tin về tình hình hoạt động kinh doanh, sự luân chuyển dòng tiền và tài chính trong doanh nghiệp.
- Báo cáo tài chính hợp nhất được lập ra dựa trên cơ sở hợp nhất của các báo cáo tài chính công ty mẹ và các công ty con.Việc lập báo cáo tài chính hợp nhất sẽ có những quy định riêng theo ban hành của Nhà nước.
Ngoài ra, để lập được báo cáo tài chính thì cần phải có kế toán tài chính. Đây là việc thu thập, giám sát và xử lý số liệu, từ đó xây dựng một bản báo cáo tài chính doanh nghiệp hoàn chỉnh.
Tài chính trung gian
Đặc điểm đặc trưng của tài chính trung gian chính là việc huy động và phân bổ nguồn tài chính cho các bên có nhu cầu. Các nguồn tài chính được sử dụng thường là những nguồn tài chính nhàn rỗi từ các đối tượng muốn sinh lời hoặc cần đầu tư.
Tài chính cá nhân và tài chính hộ gia đình
Tài chính cá nhân thường liên quan đến việc phân tích tình hình tài chính hiện tại của một cá nhân, hộ gia đình, dự đoán các nhu cầu ngắn hạn và dài hạn, đồng thời thực hiện kế hoạch để đáp ứng những nhu cầu đó trong giới hạn tài chính cá nhân. Tài chính cá nhân, hộ gia đình phụ thuộc phần lớn vào thu nhập, nhu cầu sống, mục tiêu và mong muốn cá nhân.
Tài chính quốc tế
Là một hệ thống phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa các chủ thể của các quốc gia và giữa các tổ chức tài chính quốc tế với các quốc gia thành viên trong quá trình trao đổi mua bán hàng hóa, dịch vụ và chuyển dòng vốn.
Tài chính tổ chức xã hội
Các tổ chức phi chính phủ và nguồn tài trợ từ các mạnh thường quân trong các vấn đề xã hội là đại diện tiêu biểu để thực hiện tài chính tổ chức xã hội. Đặc điểm khác biệt của thành phần này là không hướng tới mục đích sinh lợi nhuận. Các tổ chức xã hội tập trung các mục tiêu xã hội như xoá đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường, an sinh xã hội phi chính phủ, cải thiện sức khoẻ và giáo dục…
Vì vậy, mục tiêu tiên quyết trong quản lý tài chính tổ chức xã hội là đảm bảo nguồn thu ổn định và có kế hoạch quản lý chi tiêu rõ ràng minh bạch. Nhờ đó, các tổ chức xã hội có thể tiếp tục duy trì và phát triển, đáp ứng các mục tiêu xã hội của mình
Những chủ thể thực hiện hoạt động trung gian tài chính là gì? Đó là các tổ chức có chuyên môn cao và uy tín như ngân hàng, các công ty bảo hiểm, công ty tín dụng,… Các tổ chức này sẽ đem đến một số lợi ích cho bên đầu tư về mức độ an toàn, thúc đẩy tính thanh khoản trên thị trường tài chính. Họ đem lại lợi nhuận cho cổ đầu tư, giảm thiểu rủi ro từ các khoản vay.
Nguyên tắc thực hiện hoạt động tài chính
Nguyên tắc hoạt động dựa trên cơ sở đầu tư vốn và ổn định nguồn lưu động dòng tiền. Các quy định được ban hành liên quan đến việc thiết lập và hoạt động tối ưu hóa quản lý nguồn vốn. Từ đó hình thành các nguyên tắc thực hiện giúp đảm bảo đúng trình tự và tuân thủ các quy định pháp luật và phát triển hiệu quả.
Trong quá trình kinh doanh, hoạt động tài chính luôn được đảm bảo tính minh bạch và rõ ràng. Các báo cáo tài chính là cơ sở để theo dõi hiệu quả quy trình huy động, trao đổi và sử dụng nguồn vốn. Đồng thời, chúng giảm thiểu rủi ro nguy cơ thất thoát trong quá trình quản lý tài sản và quản trị tài chính..
Tính hiệu quả và tin cậy trong việc quản lý kinh doanh là ưu tiên hàng đầu của chủ thể thực hiện tài chính. Đồng thời, hệ thống tổ chức cũng cần đạt được tính thống nhất nội bộ trong quy trình thực hiện. Đây là những yếu tố quan trọng để đảm bảo nguồn thông tin tài chính có mức độ xác thực cao, các thông số tài chính đạt được mức chính xác nhất.
Nhờ đó, các chủ thể đạt được những mục tiêu có lợi cho mình, tăng cường lợi nhuận, thúc đẩy sự cạnh tranh và phát triển kinh tế.
Ngoài ra, các biện pháp phân tán rủi ro cũng được chú trọng trong quản lý tài sản. Điều này góp phần vào việc giảm thiểu các tác động tiêu cực trong quá trình vận hành và đầu tư của doanh nghiệp. Việc phân tán rủi ro thường được thực hiện bằng cách phân bổ đầu tư vào nhiều kênh khác nhau hoặc sử dụng các công cụ tài chính
Tổng kết
Qua bài viết trên, chắc hẳn bạn đã nắm rõ tài chính là gì. Khi nền kinh tế tiếp tục phát triển không ngừng về quy mô, độ phức tạp, nhu cầu về các chuyên gia tài chính trong các doanh nghiệp sẽ tăng theo.
Trong tương lai, ngành tài chính sẽ hướng đến số hóa, chuyển đổi số và cá nhân hóa cho nhiều dịch vụ hơn. Điều này tạo ra cơ hội cho các chuyên gia tài chính có kỹ năng và ý thức cập nhật công nghệ.
