Tiền tệ là một khái niệm rất quen thuộc trong cuộc sống hiện đại, nó đóng vai trò vô cùng quan trọng trong các hoạt động kinh tế toàn cầu. Từ việc mua sắm hàng hóa đến giao dịch tài chính phức tạp thì tiền tệ là trung gian không thể thay thế. Tuy nhiên, ít ai thực sự hiểu rõ bản chất tiền tệ là gì cũng như những chức năng của nó. Hãy cùng tiền hiểu thông tin chi tiết trong bài viết dưới đây nhé!
Tiền tệ là gì?
Tiền tệ là một phương tiện thanh toán chính quy theo pháp luật, được sử dụng với mục đích trao đổi hàng hóa, dịch vụ của một khu vực, quốc gia hay một nền kinh tế. Vì vậy, tiền tệ còn được gọi là “tiền lưu thông”.
Thông thường, tiền tệ được phát hành bởi cơ quan nhà nước (như ngân hàng trung ương). Bản thân tiền tệ thực ra không có giá trị. Giá trị của nó phụ thuộc vào giá trị mà nó đại diện, tùy theo nền kinh tế và nhà phát hành.
Hiện nay tồn tại rất nhiều khái niệm và quan điểm liên quan đến tiền tệ là gì, tùy thuộc vào những góc nhìn khác nhau:
- Theo Mác, tiền tệ là một loại hàng hoá, nhưng tách biệt với thế giới hàng hoá thông thường. Tiền tệ dùng để đo lường giá trị của tất cả các loại hàng hoá khác.
- Theo các nhà kinh tế, tiền tệ là bất cứ thứ gì được chấp nhận trong việc thanh toán hàng hoá, dịch vụ hoặc trong việc trả nợ.
- Theo góc nhìn nghiên cứu, tiền tệ là phương tiện chứng minh tốc độ phát triển của một nền kinh tế và là bằng chứng cho các giai đoạn phát triển của lịch sử.
- Theo quan điểm trọng thương, tiền tệ là biểu hiện của sự giàu có. Một quốc gia được gọi là giàu khi tích lũy được rất nhiều tiền.
- Theo quan điểm trọng nông, tiền tệ là một thứ hư ảo chỉ có công dụng như chất bôi trơn trong guồng máy của hoạt động kinh tế.
- Theo N. Gregory Mankiw, tiền tệ là khối lượng tài sản có thể sử dụng ngay để thực hiện các giao dịch.
- Theo Frederic S. Mishkin, tiền tệ là bất cứ cái gì được chấp thuận để trao đổi hàng hóa, dịch vụ hoặc trong thanh toán các món nợ.
Lịch sử ra đời của tiền tệ
Vào thời cổ đại, khi tiền chưa xuất hiện, người ta mua bán hàng hóa, dịch vụ bằng cách trao đổi giữa những sản phẩm có giá trị tương đương nhau.
Đến những năm 3000 trước công nguyên, tiền xu ra đời. Những đồng tiền xu đầu tiên được đúc bởi người Lưỡng Hà (khu vực Iraq ngày nay). Lúc đầu tiền xu được đúc bằng đồng, sau đó là bằng sắt. Việc thanh toán bằng tiền xu diễn ra thuận tiện hơn so với trước đó, khi phải cân đo khối lượng hàng hóa. Sự cải tiến này đã góp phần thúc đẩy hoạt động mua bán.
Năm 600 – 1455, tiền giấy ra đời, xuất phát từ Trung Quốc. Tiếp theo sau, ngân hàng Thụy Điển ở châu Âu cũng lần đầu tiên sản xuất giấy bạc. Và đến thập niên 1690, tiền giấy đã trở nên phổ biến tại nước Mỹ.
Trải qua một thời gian dài phát triển, tiền đã được chính thức chấp nhận là tiền đại diện trong hoạt động trao đổi hàng hóa. Ngân hàng và các thương gia đã có thể thanh toán bằng cách biên nhận trên tờ hóa đơn, được quy đổi bằng tiền mặt. Những tờ hóa đơn ấy được sử dụng rộng rãi và có giá trị như tiền.
Ngày nay, bên cạnh tiền xu hay tiền giấy, còn xuất hiện thêm tiền điện tử, tiền mã hóa. Tuy nhiên những loại tiền này đều không được sự bảo hộ từ Chính phủ.
Tiền tệ tồn tại dưới những hình thái nào?
Trong quá trình phát triển của lịch sử nhân loại, có rất nhiều loại tiền tệ xuất hiện và được sử dụng, được phân thành 4 hình thái chính:
- Hình thái hóa tệ: Là hình thái đầu tiên của tiền tệ. Hàng hóa được sử dụng làm vật trung gian để trao đổi, mua bán hàng hóa.
- Hình thái tín tệ: Là hình thái tiền tệ không có giá trị mà nhờ tín nhiệm của mọi người để sử dụng và lưu thông, gồm 2 loại là tiền bằng kim loại và tiền giấy.
- Hình thái bút tệ: Là hình thái tiền tệ phi vật chất, không ở dạng hữu hình. Đây là hình thức tiền ghi sổ với những con số trả tiền hay chuyển tiền thể hiện trên tài khoản ngân hàng như séc, lệnh chuyển tiền,…
- Hình thái tiền điện tử: Là loại tiền kỹ thuật số được sử dụng thanh toán tự động. Tiền điện tử sử dụng thuật toán để bảo mật và xác nhận giao dịch. Hình thái này giới hạn cơ sở dữ liệu đầu vào và chưa được chính thức công nhận.
Bản chất của tiền tệ là gì?
Tiền được xem là bất cứ cái gì được chấp nhận chung trong thanh toán để đổi lấy hàng hoá, dịch vụ hoặc để hoàn trả các khoản nợ.
Định nghĩa này chỉ đưa ra các tiêu chí để nhận biết một vật có phải là tiền tệ hay không. Tuy nhiên nó chưa giải thích được tại sao vật đó lại được chọn làm tiền tệ. Để giải thích được điều này phải tìm hiểu bản chất của tiền tệ.
Về bản chất, tiền tệ là vật trung gian môi giới trong trao đổi hàng hoá, dịch vụ, là phương tiện giúp cho quá trình trao đổi được thực hiện dễ dàng hơn. Bản chất của tiền tệ được thể hiện rõ hơn qua hai thuộc tính sau của nó:
Giá trị sử dụng của tiền tệ
Là khả năng thoả mãn nhu cầu trao đổi của xã hội, nhu cầu sử dụng làm vật trung gian trong trao đổi. Như vậy người ta sẽ chỉ cần nắm giữ tiền khi có nhu cầu trao đổi.
Giá trị sử dụng của một loại tiền tệ là do xã hội qui định: chừng nào xã hội còn thừa nhận nó thực hiện tốt vai trò tiền tệ (tức là vai trò vật trung gian môi giới trong trao đổi) thì chừng đó giá trị sử dụng của nó với tư cách là tiền tệ còn tồn tại. Đây chính là lời giải thích cho sự xuất hiện cũng như biến mất của các dạng tiền tệ trong lịch sử.
Giá trị của tiền
Được thể hiện qua khái niệm “sức mua tiền tệ”, đó là khả năng đổi được nhiều hay ít hàng hoá khác trong trao đổi. Tuy nhiên khái niệm sức mua tiền tệ không được xem xét dưới góc độ sức mua đối với từng hàng hoá nhất định mà xét trên phương diện toàn thể các hàng hoá trên thị trường.
Những chức năng cơ bản của tiền tệ trong nền kinh tế
Bản chất của tiền tệ đã được phân tích rõ. Vậy tiền tệ có chức năng gì và đóng góp gì vào sự phát triển của một nền kinh tế? Dưới đây là 5 chức năng cơ bản nhưng rất quan trọng của tiền tệ.
Phương tiện trung gian trong các hoạt động trao đổi hàng hóa
Quá trình trao đổi hàng hóa trực tiếp giữa các chủ thể dần được thay thế sang hình thức gián tiếp khi tiền tệ xuất hiện. Tiền tệ đóng vai trò là vật trung gian, vật ngang giá chung. Tiền tệ là phương tiện giúp cho hoạt động mua bán được diễn ra thuận tiện và nhanh chóng.
Công cụ đo lường giá trị của hàng hóa
Tiền tệ là phương tiện để đo lường giá trị của hàng hóa, dịch vụ. Mỗi hàng hóa sẽ được định giá trị bằng tiền tệ, nó tương tự như cách chúng ta định khối lượng bằng cân hay định chiều dài bằng mét.
Giá trị của hàng hóa khi được biểu hiện bằng tiền tệ gọi là giá cả. Giá cả này lại chịu ảnh hưởng từ nhiều nhân tố khác như giá trị hàng hóa, giá trị của tiền tệ và quan hệ cung-cầu trên thị trường.
Chức năng này của tiền tệ còn được thể hiện trong đo lường sự phát triển của xã hội, đo lường mức sống của con người. Từ đó tạo ra một nền kinh tế mang tính tiền tệ hóa.
Phương tiện thanh toán
Khi sản xuất và trao đổi hàng hóa phát triển đến một trình độ nào đó chắc chắn nảy sinh công nợ – tức là không trả tiền ngay mà nợ lại, trả vào dịp khác. Người bán trở thành chủ nợ, người mua là con nợ.
Nếu đến kỳ thanh toán mà giao dịch vẫn chưa hoàn tất thì khả năng khủng hoảng kinh tế sẽ tăng cao. Tiền chính là phương tiện để thanh toán cho tất cả các vấn đề, bạn hoàn toàn có thể trả tiền cho sản phẩm và dịch vụ bằng tiền mặt, tiền chuyển khoản, thẻ tín dụng hoặc séc…
Phương tiện tích lũy
Tiền tệ là một loại tài sản có thể tích lũy: lúc này, tiền được rút khỏi lưu thông và đem cất trữ. Lượng tiền tích trữ càng lớn thì của cải, vật chất trong xã hội càng lớn, nó là minh chứng tài sản Có của xã hội. Tuy nhiên, còn tùy vào từng nền kinh tế, các chính sách của quốc gia cũng như tỷ lệ lạm phát mà việc tích trữ tiền có nhiều thay đổi.
Để làm được chức năng này, tiền phải có đủ giá trị. Tiền trong lưu thông sẽ tự thích ứng với nhu cầu tiền cần thiết cho lưu thông. Nếu sản xuất tăng, lượng hàng hóa nhiều thì tiền cất trữ sẽ được đưa vào lưu thông và ngược lại, sản xuất giảm, lượng hàng hóa ít đi thì một phần tiền sẽ rút khỏi lưu thông và chuyển vào cất trữ.
Tiền tệ thế giới
Tiền tệ có chức năng là tiền tệ thế giới khi được các nước trên thế giới công nhận và tin dùng theo tỷ giá hối đoái (chênh lệch giá cả đồng tiền giữa các quốc gia). Tỷ giá hối đoái được quy định theo nền kinh tế của các quốc gia khác nhau. Đây chính là phương tiện thanh toán quốc tế.
Tổng kết
Tóm lại, tiền tệ là một nhân chứng của lịch sử, vì nó trải qua rất nhiều giai đoạn phát triển của loài người, đồng tiền đã thay đổi rất nhiều (về hình thức, chủng loại…) nhưng công năng sử dụng thì vẫn y nguyên. Bởi vậy, thông qua tiền tệ, ta có thể biết được lịch sử phát triển của xã hội. Hy vọng rằng Hy vọng rằng bài viết này đã đem đến cho bạn những kiến thức hữu ích.
